Lexicon

Le Lexicon présente les noms propres, fonctions administratives et toponymes des termes relevés dans l’ensemble des corpus de CTESIPHON. La colonne moyen-perse correspond au référentiel ; il s’agit de transcriptions. Les mots sans astérisque (*) sont attestés dans les sources en moyen-perse. Les mots avec astérisque (*) ont été reconstitués sous une forme moyen-perse lorsque cela était possible ; ils ont été laissés sous une forme francisée dans les autres cas et sujets à évolution dans le cadre de recherches ultérieures. Dans les colonnes correspondant au syriaque, au grec et au persan, les termes sont donnés dans la langue originale. Certaines villes ou personnages peuvent être désignés sous plusieurs occurrences et donc avoir plusieurs entrées selon les traditions d’appellation dans les divers corpus.

Moyen-Perse	Syriaque	Grec	Persan
Abrahām	mhrB)
Ābrōdag	qdwrB)
Adām	md)
Ādur-Farrah	hrPrwd)
Ādur-Gušnasp			آذرگشسب
Ahreman			اهرمن
Aleksandar		Ἀλέξανδρος	اسکندر
Anōš(ag)-zād			نوش زاد
Anōšag-ruwān			نوشین‌روان
*Aphroditien		Ἀφροδιτιανός
*Apollon		Ἀπόλλων
*Āraš			آرش
*Ardang			ارتنگ
Arda(x)šīr			اردشیر
*Arius	swYr)
Arjāsp			ارجاسب
*Arrenatos		Ἀρρενάτος
Arwān-dād	ddNwr)
*Athéna		Ἀθηνᾶ
*Attale		Ἄτταλος
*Auguste		Αὐγούστος
*‘Awira	)rYw(
Āzād-Sarw			آزادسرو
Bāb	)B)
Bābay	yBB
*Barnaès		Βαρνάης
*Bateos		Βατεῷ
*Bātrun			باطرون
Baypus			فغفور
*B‘el	)LOB
*Bizès		Βήζης
Burzēn			برزین
Burzōy			برزوی
*Cyrus		Κῦρος
Dād-Ohrmezd	dzMrwhdd
Dādīn	oYd)d
*Daniel	lY)YNd	Δανιηλ
*David	dYwd	Δαυὶδ
Dēn-dād	ddNYd
*Dichorianos		Διχοριανὸς
*Dioclès		Διοκλῆς
*Dionysaros		Διoνυσάρος
*Dionysos		Διόνυσος
*Doris		Δωρίς
*Doros		Δῶρος
*Élibatos		Ἡλίβατος
*Élie		Ηλιου
*Élisée	($YL)
*Euclès		Εὐκλης
*Faġāniš			فغانیش
Farhād			فرهاد
Farrox-dād	ddKwrP
Frāsiyāw			افراسیاب
Frēdōn			فریدون
*Ġātfar			غاتفر
*Gaw			گو
Gayōmart			کـیومرث
*Gēl šah			گیل شاه
*Golinduš		Γολινδοὺχ
*Grigor	rwGYrG
Guš(n)asp			گشسب
Guštasp			گشتاسب
*Hélios		Ἥλιος
*Héra		Ἥρα
*Hérode		Ἡρῴδης
*Hésiode		Ἡσίοδος
*Horikatos		Ὡρίκατος
Hōšang			هوشنگ
Husraw	wrSwK	Χοσρόης	کسری خسرو
*Irénée		Εἰρήνη
Išāk	qXSY)
Īšō‘ (Jésus)	(w$Y	Ἰησοῦς
*Israël		Ισραηλ
*Jacob		Ιακωβ
*Jacques	bwQ(Y
*Jaïros		Ἰάειρος
*Jamhūr			جمهور
Jamšīd			جم
*Jean	oNXwY	Ἰωάννηϛ
*Jérémie		Ιερεμίας
*Job	bwY)
*Joseph	pSwY
*Judas	)dwhY
*Karia		Καρία
*Kasandros		Κάσανδρος
*Kasteleus		Καστιλλεὺς
Kawād	dw)Q		قباد
Kay Husraw			کیخسرو
Kay Kawād			کیقباد
Kay Us			کاوس
*Kiān			کیان
Kirdag	gdrQ
*Koatos		Κόατος
*Konkenkratès		Κωνκενκράτης
*Krysṭiana	)NY+SrK
*Kūfčiī			کوفچی
Kušnewaz			خوشنواز
Māh-bōy			مهبود
*Ma‘na	)N(M
Mardōy			مردوی
*Marie		Μαρία
*Masih			مسیح
*Māy			مای
*Mehrās			مهراس
Messiah (Christ)		Χριστός
Mihr		Μίθρας
Mihr-Anōš			مهرنوش
Mihr-bād		Μιθροβάδης
Mihr-Narseh	)SrNrhYM
Mihr-Zabīrōy	ywrYBzrhYM
Mihrag			مهرک
Mihrān	nrhM		مهران
*Mihrān Stād			مهران ستاد
*Mundhir			منذر
Mūšāy	)$wM	Μωσῆς
*Myria		Μυρία
*Nabourikès		Ναβουρίκης
Narseh			نرسی
*Néoktètios		Νεοκτήτιος
*Nicodème		Νικόδημος
Ohrmezd	dzMrwh		هرمزد اورمزد هرمز
Ohrmezd-Xwarrah			هرمزد خراد
*Ophianos Pertèlaios		Ὀφιανὸς ὁ Περτηλαῖος
*Oštad			اشتاد
*Ourania		Οὐρανία
Pābag			بابک
*Pasargaros		Πασάργαρος
Paulos	swLwP
*Pegeh		Πηγή
Pērōz	zwrYP		پیروز
*Pharas		Φαρᾶϛ
*Philippe		Φίλιππος
*Pierre	swr+P	Πέτρος
Pīr-Gušnasp	pSN$wGrYP
Pīrān-Gušnasp	pSN$wGNrYP
*Porphyre			فرفوریوس
*Porus			فور
*Prouppipos		Προύππιπος
*Pylade		Πυλάδης
*Qaraxān			قراخان
Rām-Burzēn			رام برزین
*Rašnawad			رشنواد
Šābuhr			شاپور
Šābuhr Ohrmezd			شاپور اورمزد
*Šādān Burzēn			شادان برزین
Šāhōy			شاهوی
*Šalmaï	yML$
Sāsān			ساسان
*Satan	)N+S	Σατανᾶς
*Sāveh			ساوه
*Scillas		Σκίλλας
*Sechthrantianos		Σεχθραντιανὸς
Šemāš			شماس
*Serge	sYGrS
*Simon	nwOM$	Σίμων
Šīrīn		Σιρή
Širōy Wahrām			شیروی بهرام
*Sonj			سنج
Spitāmān	oMh+dYPS
*Talhand			طلحند
Taxmūrat			طهمورث
*Thomas	)Mw)t
*Trachèlaphios		Τραχηλάφιος
Wahman			بهمن
Wahrām			بهرام
Wahrām Gōr			بهرام گور
Wuzurg-Mihr			بوزرجمهر
*Xanthippè		Ξανθίππη
Xwadāy-bud	dwBNdwK
Yazd-bōzēd	dYzwBdYzY
Yazd-panāh	hNPdYzY
Yazdēn	oYdzY
Yazdgerd			یزدگرد
Yazdōy	ywdzY
Zabargān	oGrBz
*Zād Farrox			زادفرخ
Zarāsp			زراسپ
Zardu(x)št	t$wdrz	Ζωροάστρης	زردهشت
*Zeus		Ζεύς
Zurwān			زروان

Moyen-Perse	Syriaque	Grec	Persan
*Achaïe	)Y)K)
Ādur ī Gušnasp			آذرگشسب
Ādurbādagān	oYGYBrwd)		آذرآبادگان
*Ahwāz			اهواز
*Akad	dK)
Alān			آلان
Alexsandariyā	)YrdNSKL)
*Amid		Ἀμιδα
*Ammurieh			عمّوریه
Āmūl			آمل
*Āmuy			آموی
Andiyōk	)YKY+N)		انطاکیه
*Ārāyeš Rum			آرایش روم
*Ardabil			اردبیل
Ardān	)YND*)d )rt)
Armen	)YNMD*)d )tYNP		ارمنیه
Arzōn	nwzr)
Āsūrestān	)YMr*) tYB	Βηθαρμαῆς	عراق
*Athènes	swNt)
Bābil		Βαβυλὼν
Bāmig			بامین
*Barak			برک
*Barda			بردع
*Basā			بسا
Baxl			بلخ
*Baxt			بخت
*Bēth-Kusāyē	)YSw*K tYB
*Bethléem		Βηθλεὲμ
*Bisotun			بیستون
Buxārā			بخارا
*Čaġān			چغان
*Caspienne		Κασπία
*Castalie		Κασταλία
Čāčestān			چاچ
Čīn			چین
*Constantinople	sYLwPNY+N+SwQ	Κωνσταντινούπολις
*Corinthe	swtNrwQ
*Damas	qwSMrd
*Dana	)Nd
*Danbar			دنبر
Dastgerd	oLB tYBd )trQz	Καρσθὰ τὸ μέγα (τὸ)
Dēlām			دیلم دیلمان
*Delphes		Δελφοί
*Égypte	oYrcM
Ērān			ایران
*Farrox-Ādur	rwrhrP
*Galilée		Γαλιλαία
Garmēgān	yMD*G tYB	Βηγαρμεῶν
Gēlān			گیلان
*Gol Zarriyun			گل زریون گل زرّیون
*Grèce		Ἑλλάς
Gundešābuhr			گندی شاپور
Gurgān	)YNzD*wGd )rt)		گرگان
Halab, Alep			حلب
*Ḥalē	)L*X
*Hephtalites (pays des)	)YD*tPh tYB
Hind			هند هندوستان
*Homoburros		Ὀμοβύρρος
Hrōm	)YMwhD* tYB		روم
Hulwān		Ἀλουανῶν (τοῦ)
Hūzestān	)Yzw*h tYB	Χουζαϊνῶν ἐπαρχίας (τῶν)
Ivān-e-Kerkha	ndYLd )KrK
*Jayhūn			جیهون
*Jérusalem		Ιερουσαλημ
*Judée, Juda		Ἰουδαία, Ιουδα
*Kallinike			قالینیوس
*Karkā d-Bēth Slokh	kwLS tYBd )KrK	Χιρχασελεύκον
*Kašmir			کشمیر
*Kavarstan			کورستان
*Kavrestan			کورستان
Kīlikiyā	)YQYLYQ
*Kokhē	)Kw*K
*Kūfč			کوفچ
*Kuč			کوچ
*Lašōm		οῦ Λασουμὼν
*Macédoine		Μακεδονία
Makrān			مکران
*Marġ			مرغ
Marw			مرو
*Māy			مای
Māzandarān			مازندران
Mēšūn	)Y*N$YM tYB
*Mésopotamie	oYD*hN tYB
*Nahrit	tYrhN
Nēmrōz			نیمروز
*Nil			نیل
Nisa			نسا
Nisinā, Nisibe	oYBYcN
*Ordon			اردن
*Ostra		Ὄστρα
Pārs	)YSDPd )twKLM, )YSDPd )(r), )YSDPd )twrt), )YSDP tYB, srP	Περσίδα Πὰρς	پارس
*Pasāy	yS)P
Pērōz-Šābuhr	rwB$ zwrYP
*Qajqārbāšī			قجقارباشی
*Qannūj			قنّوج
*Qom			قم
*Radan	ndr
Rāg	)YQYzDd )rt), )YQYzD tYB
Rōšen-Husraw		Ῥεσανκουσάδων
*Samarkand			سمرقند
*Samarra	)YtrMw$
*Sandal			سندل
*Sandali			سندلی
Sandali			سندلی
*Saqilā			سقیلا
*Saqlāb			سقلاب
*Sāri			ساری
*Šegnān			شگنان
Selūkiyā	qYLs
Sind			سند
*Sion		Σιών
*Soruč			سروچ
Spahān			اسپهان
*Sreš	)$w*GMd 4rS
*Sugd			سغد
*Sūrāb			سوراب
Sūriyā	)Yrws
Šūš	4w$
*Tayma	)MYt
*Termeż			ترمذ
Tēsfōn	nwPsY+Q		طیسفون مداین
*Thèbes	sY)Bt
Tūrān			توران
Turkestān			ترکستان
Urhā	yhrw)
*Villes [Royales]	)zwXM )tNY*dM	Πόλεις
Wastām			بسطام
Weh-Ardašīr	rYSdr) hB
Weh-az-Andiyōk-Husraw			زیب خسرو
*Wisehgerd			ویسه گرد
*Xatlān			ختلان
*Xazar			خزر
*Xotan			ختن
Xwarāsān			خراسان
Xwarezm			خوارزم
*Yaman			یمن
*Zabē	)B)z
*Zam			زم

Moyen-Perse	Syriaque	Grec	Persan
āmārgar	drGrMh
*arez			عرض
Āsūrestān mowbed	)YMD*) tYBd )+PhwM
aswār	)$rP )NYd		سوار
awestād			استاد
āzād-sad	dSdz)
bayaspān	)N*PSYB
*bāzargān			بازرگان
*bexrad			بخرد
*brahmane			برهمن
dādwar	)NYd	ὁ δικαστής	دستور
dahigān		δεκανικὴ αρχὴ	دهقان
*dānandegān			دانندگان
*dānišmand			دانشمند
darviš			درویش
*dāwar			داور
dibīr			دبیر
dīwān			دیوان
*duš-xēm			دژخیم
ēwēnbed	dBNY)
frazānag			فرزانه
frēstādag			فرستاده
ganjwar			گنجور
*gonāvar			گندآور
*gozārandeh			گزارنده
*guyandeh			گوینده
*hājeb			حاجب
hammōzgār			آموزگار
hazārbed	dBzr)
hērbed			هیربد
*jangju			جنگجو
*kadivar			کدیور
kanārang	)YrGNK		کنارنگ
*kārāgah			کاراگه
*kārandegān			کارندگان
*kārdān			کاردان
kārdār			کاردار
*kārgāh			کارگاه
Kēsar	rSQ		قیصر
*košandag			کشنده
*licteur	)YrYzG
*mālbed	dBLM
marzbān	)NBzrM		مرزبان
meh			مهان
mehtar			مهتر
*monadigar			منادیگر
mow	)$wGM	ὁ μάγος ὁ μαυϊπτᾶς
mowbed	)+PhwM	ὁ μαυϊπτᾶς	موبد
mowbed (*wuzurg)	)Br )+PhwM, )$w*GMd br
mowbedān mowbed	dBwM ndBwM	ὁ ἀρχίμαγος	موبد موبدان
*namāyandag			نماینده
*nāmdār			نامدار
*negahbān			نگهبان
*nēzagdār			نیزه دار
*nibēsandag			نبیسنده نویسنده
Ohrmezd-jādaggōw	wGd)zd dzMrwh
*pahlawān			پهلوان
*parastandag			پرستنده
pasānīg	oPSwrd )QYNSP
payg	)GYP, )LGr		پیاده
paygān-sālār	)GY*P 4r	ὁ ἀρχίπεζος
*pēšraw			پیشرو
*peykarnegār			پیکرنگار
*presbytre		ὁ πρεσβυτέρος
rad	dr	ὁ ρὰδ (corr. ὁ δὰρ)	رد
*radja			رای
*rāyzan			رای زن
*rōzīgdah			روزی ده
sālār			سالار
*sarān			سران
*saxwan-gōw(āg)			سخنگو
šahr-dādwar	rwdrh$
*šaman			شمن
šubān			شبان
*sokubā			سکوبا
spāhbed	)LYXBr		سپهدار سپهبد
*spardār			سپردار
*usquf			اسقف
*warzdār			گرزدار
wizīr			وزیر
wuzurg		ὁ ἄρχων
wuzurgān			بزرگان
xagān			خاقان
*xātun			خاتون
*xorošgar			خورشگر
zrēhdār			زره دار